De reis van een zij-instromer

Vandaag neem ik jullie graag mee op mijn reis van zij-instromer in het onderwijs. Een avontuur dat begon met een passie voor toerisme en uitmondde in een nieuwe roeping als mbo-docent.

Als inkoper bij een touroperator hield ik mij bezig met het samenstellen van reisroutes en het ontdekken van nieuwe bestemmingen. Het was een fijne tijd waarin ik de wereld kon verkennen en mijn passie voor reizen kon volgen. Echter, toen ik moeder werd, begon ik me te realiseren dat het constante rondreizen minder praktisch werd met kleine kinderen.

Het idee om les te geven had altijd al in mijn gedachten gespeeld. Ik wilde anderen net zo enthousiast maken over het toerisme als ikzelf was. Waarom niet mijn kennis en ervaring delen met jongeren? Het leek een logische stap.

Mijn eerste les

Zo gezegd, zo gedaan: Daar stond ik dan op het Benthemplein in hartje Rotterdam, voor een klas mbo-studenten, die ik wel eens even zou inspireren met mijn passie voor reizen en toerisme. Ik gaf les in vakken als reisbegeleiding, reiskennis, luchtvaart, hospitality, Nederlands en Spaans. Deze vakken had ik zelf ook gevolgd op het hbo, dus hoe moeilijk kon het zijn?

Mijn hart bonkte toch flink in mijn keel toen ik de klas binnenliep, vol met studenten tussen de 16 en 20 jaar oud. Ik had de afgelopen nachten bedacht wat er allemaal mis kon gaan.

Nou, laten we eens kijken... Misschien zou ik per ongeluk de verkeerde naam roepen of, ook niet geheel ondenkbaar, de naam verkeerd uitspreken. Of wellicht zou ik struikelen over mijn woorden en een knullige of (nog erger) gênante verspreking maken waar de hele klas om zou lachen. En laten we de mogelijkheid van technische problemen niet vergeten - stel je voor dat dat smartboard niet doet wat ik wil en mijn hele lesplan in duigen valt!

Voordat ik zelf voor de klas ging, had ik wat lessen meegekeken bij mijn nieuwe collega’s. En, ook niet onbelangrijk, ik had veel gesprekken met hen gevoerd over het lesgeven. De tips die ze me gaven, bleken later van onschatbare waarde te zijn. Ik zal er een paar hier in het kort met jullie delen, die voor mij erg belangrijk waren:

Houd het aantal regels beperkt en handhaaf ze rustig en gedecideerd.
Met andere woorden: Choose your battles.
Te laat komen? Voor mij een 100% NO GO.
Vragen of we soms iets anders kunnen doen? Of misschien iets te lang doorkletsen over persoonlijk kwesties? Oké, ik knijp een oogje dicht.
Laat je niet verleiden tot onderhandelen.
Lach vriendelijk, doe misschien net alsof je erover nadenkt, maar blijf bij je standpunt.
Ja, die toets gaan we echt volgende week maandag maken. Nee, ik schuif niet met de datum. Ja, ik hoor dat jij die toets te moeilijk vond. Nee, de volgende toets wordt niet anders/makkelijker.
Maak contact met je studenten.
Wees bereid om jezelf kwetsbaar op te stellen. Laat zien wie je bent en waar je voor staat, dan doen jouw studenten dat ook veel sneller.

Zij-instromen op het mbo

Wat is zij-instromen dan precies? Hoe verloopt het proces van vakman/ vrouw naar docent in dit vakgebied?

Wanneer je docent in het mbo wilt worden via een leer-werktraject, dan zijn er twee zij-instroomroutes:

Je kunt via het traject ‘zij-instroom in het beroep’ een tweede- of eerstegraads bevoegdheid halen voor een bepaald schoolvak of beroepsprofiel. Daarmee mag je lesgeven op de middelbare school en op mbo-scholen. Tijdens dit traject sta je vanaf dag één betaald voor de klas en daarnaast haal je je bevoegdheid bij een lerarenopleiding. Dit traject wordt op maat gemaakt, op basis van jouw vooropleidingen en werkervaring.
Je kunt een PDG-traject volgen: een zij-instroomtraject waarmee je een pedagogisch didactisch getuigschrift (PDG) haalt. Tijdens het PDG-traject sta je vanaf dag één betaald voor de klas. Dit mag zonder bevoegdheid, zolang je een geschiktheidsverklaring van het schoolbestuur hebt. Daarnaast volg je lessen aan een hogeschool. Het traject wordt op maat gemaakt, op basis van jouw vooropleidingen en werkervaring. Aan het eind van het PDG-traject ontvang je je getuigschrift. Daarmee heb je een bewijs in handen dat jij naast vakinhoudelijk ook pedagogisch-didactisch bekwaam bent om het beroep van mbo-docent uit te oefenen.

(bron: onderwijsloket.com)

In de schoolbanken

Ik dook dus zelf weer de schoolbanken in. Ik volgde lessen in didactiek en pedagogiek om mijn vaardigheden als docent te ontwikkelen. Deze lessen waren heel interessant en hebben me geholpen om mijn rol als docent beter te begrijpen en uit te voeren.

Op de site van de hogeschool Rotterdam wordt het als volgt omschreven: Je leert hoe je jouw vakkennis op het juiste niveau van de student kunt aanbieden en hoe je in je team kunt bijdragen aan onderwijsontwikkeling en goede zorg voor studenten.

Ik zou het niet beter kunnen omschrijven. Iedereen leert wat hij of zij nodig heeft. Je kijkt goed naar jezelf, analyseert en reflecteert. Wat kan ik al, waar ben ik goed in? Welke competenties zijn er nodig?

Zo waren voor mij belangrijke didactische tips:

Creëer individuele aanspreekbaarheid. Eén van de belangrijkste functies van een docent is om alle studenten aan te zetten tot het nadenken over de stof. Een van de manieren om dit te realiseren, is vragen stellen op een ‘slimme’ manier.
Hoe je dat doet? Vertrouw niet alleen op studenten die hun hand opsteken om antwoord te geven. Vaak zijn het dezelfde studenten die dat doen, terwijl anderen misschien stoppen met nadenken over de vraag omdat ze weten dat ze niet hoeven te reageren als ze hun hand niet opsteken. Bovendien is het slim om studenten wat denktijd te geven, bijvoorbeeld 30 seconden, en ze hun antwoord op te laten schrijven. Op die manier vergroot je de kans dat alle studenten actief meedoen en nadenken over het onderwerp.
Let op de lengte van je uitleg. Veel beginnende (en soms ook ervaren) docenten zijn veel te lang aan het woord. Studenten trekken dat niet en haken af. Zelfs al zitten ze schijnbaar keurig naar je te luisteren, na 20 minuten uitleg horen ze je echt niet meer. Houd altijd in je hoofd dat je maximaal een kwartier spreekt.
Lukt het je niet om de uitleg in die tijd af te krijgen? Misschien is de hoeveelheid stof dan gewoon te veel voor een les.

Vóór de schoolbanken

Wat betreft de interactie met de mbo-studenten, ontdekte ik al snel dat er verschillende benaderingen zijn. Sommige docenten zijn streng en autoritair, terwijl anderen juist een meer ontspannen en empathische benadering hebben. Ikzelf voelde me het meest op mijn gemak in de laatste categorie, en dat werkte ook het beste voor mijn studenten.

Wel is het hierbij essentieel om niet toe te geven aan het gedrag van studenten. Vooral jonge docenten hebben soms de neiging om zich te laten meeslepen door het gedrag van studenten, vaak met als (onbewuste) doel een sterke band op te bouwen. Dit kan variëren van kleine gebaren, zoals meelachen om een foute grap of opmerkingen maken die grensoverschrijdend zijn. Het is van belang om te beseffen dat je een voorbeeldfunctie hebt. Je dreigt het respect op deze manier te verliezen.

Examen

Voordat ik mijn PDG-certificaat in handen kreeg, moest ik een examen afleggen. Een vertegenwoordiger van Fontys Hogeschool observeerde mijn les en ook moest ik delen van mijn lessen opnemen en opsturen. Een confronterende, maar hele leerzame manier om mijn docentcompetenties verder te ontwikkelen.

Al met al kan ik zeggen dat mijn zij-instroomervaring een verrijkende reis is geweest, vol uitdagingen en groeimogelijkheden. Het is nooit te laat om je passie te volgen en nieuwe wegen in te slaan. Dus als je ook al een tijdje zit te denken aan een carrièreswitch, waar wacht je dan nog op? Ga ervoor!

Door Mariska van Berkel

Mariska is 20 jaar docent geweest. Ze was docent Spaans, Nederlands en NT2 op het mbo. Ook heeft zij lesgegeven op een ISK in Rotterdam. Mariska is bij Bisbee werkzaam geweest als docentencoach en werkt momenteel als taaltrainer.